लक्ष्मी कसरी प्रसन्न हुन्छिन् ?

तिहारको झिलीमिली । चारैतिर दियो, बत्ती र बिजुलीको उज्यालोले औंसीको अन्धकार अलप भएको थियो । सबैले बत्ती बाल्ने काम सिद्ध्याएर अब घरभित्र धनधान्य र ऐश्वर्यकी देवी लक्ष्मीको पूजा गर्ने तैयारी गर्दै थिए । म पनि लक्ष्मी पूजाका लागि पूजाको थाली सजाउन व्यस्त थिए । घरको मूलदैलोमा कसैले ढक्ढक्याएजस्तो लाग्यो । भित्रैबाट मैले कराएँ, "को हो ?"

उताबाट परिचित महिलाको आवाज आयो, "म माधवी ।"

मैले दैलो उघारें । मेरो दैलैअगाडि महँगा महँगा सारीचोलो र गहनाले झकिझकाउ भएर माधवी उभिएकी थिईन् । उनी मेरी छिमेकी हुन् । दाङदेउखुरीकी जमिनदारकी छोरी । हामी दुबैका पति त्रिभुवन विश्वविद्यालयको केन्द्रीय क्याम्पसमा कार्यरत छन् । आफूलाई संस्कृत विषयकी ज्ञाता नै ठान्दथिन्, कता रानीपोखरीतिर उनी पढाउँछिन् पनि । सिङारपेटार र साजसज्जामा राम्रो सौख राख्छिन्, आडम्बर देखााउनु र परिवारको प्रशंसा अनि हैसियतको व्याख्यान गरेर कहिल्यै थाक्दिनन् । उनको व्यक्तित्वको वैशिष्ट्य यही हो भन्दा फरक पर्दैन । यिनै चरित्र ओकल्दै उनी बोल्न थालिन् - "म्याडम, तपाई ठिक्क साढे आठ बजे मेरा घरमा पाल्नु होला । हामी भव्यताका साथमा लक्ष्मी पूजाको तैयारी गर्दैछौं ।"

मैले प्रतिक्रिया जनाइहालें - "होइन, मेम, त्यतिवेला त तपाईंकहाँ मात्र कहाँ हो र ?, हाम्रामा पनि लक्ष्मी पूजा नै हुने गर्छ, अनि तपाईंको निम्तोमा कसरी पुग्न सकिएला र ?"

"होइन, सुन्नुस् न !, तपाईंलाई लक्ष्मी पूजा गर्न कत्ति समय लाग्ला र ! पूजाविधिको कुरै पर जाआेस्, तपाईंहरूलाई लक्ष्मीका स्तोत्र पनि आउँदैनन् । सर पर्नुभयो विज्ञानको शिक्षक, अनि तपाईंले पढेलेखेकै छैन ।  पूजामा लाग्ने त्यही पाँच दस मिनेटको समय त हो नि, त्यही फोटामा भएका लक्ष्मी र गणेशको चित्रमा फूलपाती र सेलरोटी चढायो सिद्धी हाल्छ । हामी कहाँ भव्य पूजा हुन्छ, त्यस्तो पूजा तपाईंले अहिलेसम्म कतै देख्नु भाकै छैन होला ।"

"त्यस्तो कसरी होला र ?, सबै पूजा एउटै होइन र ?"

"खोइ, तपाईंलाई कसरी सम्झाउनु, बरु यहाँ छिटोछिटो पूजा गरी ठिक्क साढे आठ बजे मकहाँ पाल्नुस् न । मैले टियु क्वार्टरका सबै परिवारलाई निम्तो गरेकी छु । थाहा पाइहाल्नु हुन्छ, मेरो पूजा देखेर सप्पै दङ्ग पर्नेछन् । वास्तविक लक्ष्मी पूजा कस्तो हुँदो रहेछ भन्ने थाहा पाएर सप्पैले वाह वाह भन्नेछन् । माता लक्ष्मी त्यस्तै भव्य पूजाबाट प्रसन्न हुन्छिन् । हिजोआजका मान्छे लक्ष्मीलाई रिझाउन पनि आनाकानी गर्छन् । पूजा गरे झैं झारा टार्छन् ।" यति भनिसकेर जसरी उनको मुखबाट फटाफट बोली निस्किरहेको थियो, त्यसरी नै फनक्क फर्केर गई पनि हालिन् ।

बेलुका साढे आठ बजे हामीले सपरिवार लक्ष्मीको पूजा सम्पन्न गर्यौं । केटाकेटी र पतिदेव छरछिमेकका घरको सजावट र बत्तीको झिलीमिली हेर्न बाहिरिए । टाढा कतै भैलिनी गाएको स्वर र मादलको आवाज सुनिंदै थियो, म घरैमा सोफामा बसी माधवीले लगाउने भनेको भव्य पूजाका बारेमा सोच्दै थिएँ । "साँच्चै हामीले धनधान्य र सुखसम्मृद्धिकी देवी मानिने लक्ष्मीको पूजाका लागि के नै गरेका छौं र ?" म घोत्लिंन थालें, "यसो दुईचार वटा सेल पकायो, पञ्चपालामा पाद्य, अर्घ्य बनाए झैं गर्यो, फूलपाती चढायो, धूपबाती गरिदियो, बस पाँच मिनेटमा पूजा खतम । वास्तवमा माधवीकै घरमा माता लक्ष्मीको वास्तविक र भव्य पूजा हुँदै होला ।" उत्सुकता बढ्दै गयो, मन मानेन, खुट्टामा चप्पल भिरेर माधवीकै घरतिर लागें । मेरा पति र केटाकेटी फूर्तिफार्ती र सेखी देखाउने माधवीका कुरामा चासो राख्दैनथे ।

उनका दैलामा आठ दस जना पुरुष र महिला उभिएका थिए, लक्ष्मी पूजा हेर्न निम्ता पाएर आएका हुनन्, प्रशंसा गर्दै भनिरहेका थिए - "साँच्चै बडो भव्यताका साथमा पूजाको तैयारी हुँदैछ ।" मैले पनि उनको घरमा प्रवेश गरें । पूजा सुरु हुनै लागेको रहेछ । उनले खुसी हुँदै मेरो स्वागत गरिन् । त्यसपछि पूजाकोठा देखाउन भित्र लिएर गईन् । महँगा महँगा विदेशी सारी वरपर राखेर कोठालाई सजाइएको थियो । मध्य भागमा लक्ष्मी र गणेशका निकै ठूलठूला चाँदीका प्रतिमा चाँदीकै पिर्का बनाएर प्रतिष्ठा गरिएको थियो । घरमा भएभरका गहनागुरिया लक्ष्मीको मूर्तिमा र जेजति नगद थिए, ती सबै एउटा रातो रेशमको कपडामाथि राखेर गणेशको मूर्तिमा चढाइएको थियो । त्यसबाहेक चाँदीकै थालीमा ११ किसिमका फलफूल, बजारमा महँगा मानिने किसिमकिसिमका ११ थरी मिठाइ, १६ वटा चाँदीकै दियोमा जगमग बत्ती बलिरहेको देखिन्थ्यो । म पनि असाध्यै प्रभावित भएँ । कताकता हाम्रा घरमा झुक्किएर लक्ष्मी आइहालिन् भने के भन्दी हुन् भन्ने ठानें । अनि भनें, "साँच्चिकै भव्य पूजा, वास्तवमा सक्नेले यसरी नै लक्ष्मी पूजा गर्नु पर्ने रहेछ ।"

"हो मेडम, हाम्रो परिवारमा त यो परम्परा नै बनेको छ । हामीले जत्तिको पूजा कसले पो गर्न सक्ला र ? यी मूर्ति र पूजाका भाँडाकुँडा छन् नि, तिनको मूल्यमात्र अहिले पाँच लाखभन्दा कम हुँदैन । यो हाम्रो पुर्ख्यौली सम्पत्ति हो । प्रोफेसर साहेबको कमाइले त खान पुर्याउन पनि गाह्रो हुन्छ । हुन पनि हाम्रो लवाइखवाइ पनि कहाँ कम छ र ?"

पूजा हेर्न त मन थियो, तर उनका कुराले मलाई त्यहाँ धेरै बेर अड्याएन । एकछिनमा शुभ दीपावली भनेर विदा मागें, उनले पनि शुभ दीपावली भनिन्, त्यसपछि आफ्नै घरमा आएँ । घर आइपुग्दा केटाकेटी पनि आइपुगेका रहेछन् । एकछिन पटाखा र फूलजरीको आनन्दमा रमायौं । दिनभरिको कामधन्दा जिउ गलेको रहेछ, एकै छिनमा भुसुक्क निंदाएछु । रात बाँकी नै थियो । लगभग बाह्र बजेको होला । छिमेकमा मानिसहरूको हल्लखल्ल र गाइगुइँ बढेछ, म ब्युँझिएँ । तिहारको उमङ्ग र उत्साह जागै थियो, कतै टाढा नाचगान र देउसी/भैलोका स्वरहरू गुन्जिरहेका थिए । छिमेकमा पनि त्यसैको रन्को होला भन्ठानें, तर ध्यानपूर्वक सुन्दा त तिनै माधवी चिच्याई चिच्याई रोइरहेकी पो रहिछन्, "हाइ, के अनर्थ भयो । हामी लुटियौं, उनको डेडवर्षे ऋण लिएर जोडेको सम्पत्ति, सबै एकै छिनमा गुम्यो । अब हाम्रो के हबिगत होला ? शत्रुका अगाडि कसरी मुख देखाउनु "

मैले ढोका खोलेर हेरें, बाहिर २०/२५ जना पुरुष र महिला उभिएका थिए । तिनैमध्ये कसैले सल्लाह दिएको आवाज आयो, "सबैभन्दा पहिले महानगरीय प्रहरी वृत्तमा खबर गर्नुपर्छ । उसैले पत्ता लगाउँछ, सबैको घरमा खानतलासी गर्न लगाउनु पर्छ ।"

"ए ! माधवीको घरमा चोरी भएछ", मैले कुरो बुझें । वास्तवमा पूजा सकेर लक्ष्मी आउँछिन् भनेर दैलो खुल्लै राखेर सबै सुतेछन्, ब्युँझदा पूजाकोठामा राखेका गरगहना, नगद, मूर्ति र पूजासामाग्री गायब । उनी विलौना गरिरहेकी थिईन्, उनकै घरबाहिर उभिएका छिमेकका आइमाई उनकै कुरा काट्दै थिए, "सानो ठाँटबाँट थिएन । आफैंले गर्दा त हो नि । अब आफैंले यसको परिणाम ब्यहोर्ने हो ।"

तिनै महिलामध्ये निकै धनीमानी र सम्भ्रान्त देखिने एउटी महिलाले भनिन्, "जसले घरमा आएका अतिथिको सत्कारमा, समाजको भलाइका लागि, गरीबगुरुबालाई दान गर्न र अन्य सार्वजनिक हीतमा धनको उपयोग गर्छ, लक्ष्मीलाई स्वकेन्द्रित नगरी व्यष्टिसमष्टितर्फ उनलाई लिएर जान्छ, उसैकहाँ लक्ष्मीको स्थायी निवास हुन्छ । यो पुराणको भनाइ हो, अन्यथा लक्ष्मी त चञ्चला हुन्छिन् ।"

तिनका कुरामा मेरो पनि चित्त बुझ्यो, उनलाई समर्थन गर्दै मैले पनि थपें, "साँचो भन्नुभो, मनको पवित्र भावना र सत्कर्म तथा श्रद्धाद्वारा देवीदेउता प्रसन्न हुन्छन् । आडम्बर र स्वाङ पारेर देउता खुसी हुँदैनन् ।"

केही बेरमैं प्रहरी आइपुगे । सोधीखोजी र अनुसन्धान प्रारम्भ भइसकेको थियो, माधवी विलाप गरिरहेकी थिईन् ।

लक्ष्मी कसरी प्रसन्न हुन्छिन् ?

लक्ष्मी पूजाको सरल विधि (संस्कृतमा मन्त्र र नेपालीमा निर्देशन)